Het dorp Langweer
Wandelend door Langweer wil ik u iets vertellen over de rijke historie van ons dorp.
In de kerkboeken, bewaard in het archief van het bisdom van Utrecht, komen we het dorpje Langweer voor het eerst tegen in het jaar 1256. Dat Langweer ouder is dan deze datum is wel zeker maar hoe het toen reilde en zeilde blijft voor altijd en eeuwig onbekend.
Na de datum van 1256 komt Langweer in meerdere archieven voor, zo ook in de kerkboeken van Langweer.
Rondom de oude dorpskerk uit 1777 zijn vele verhalen opgeschreven en bewaard gebleven voor het nageslacht.
Terugkomend op het jaartal 1256 valt op te maken dat Langweer in 2006 zeven honderd vijftig jaar bestond.
Uit de archieven kunnen we opmaken dat in 1434 al sprake is van enig onderwijs.De
oude school heeft hoogstwaarschijnlijk altijd naast de kerk gestaan, met daarbij
de schoolmeesters-
Boornzwaag
De kerk van Langweer had vroeger drie begraafplaatsen om haar dierbaren te begraven. Een begraafplaats ligt in het dorpje Dyken. Een dodenakker ligt rondom de kerk in Langweer. Deze twee begraafplaatsen zijn nog steeds in gebruik. De derde begraafplaats lag in het dorpje Boornzwaag.
Zo had Boornzwaag tot 1694 een eigen kerk met pastoor en er kwam zelfs een compleet nieuwe kerk. Vast staat dat in 1693 het gebouw op afbraak verkocht werd, om plaats te maken voor een klokkenstoel.Ook deze klokkenstoel is al lang verdwenen. De Langweerder Wielen liet het aan de rand van dit meer gelegen bouwwerk met begraafplaats niet met rust. In de winter van 1893 werd de klokkenstoel dan ook afgebroken. De kleine begraafplaats was toen al 80 jaar in onbruik en is langzaam maar zeker in de golven van het meer verdwenen. Op een kaart uit 1904 staat de begraafplaats overigens nog ingetekend.
Daarnaast had Boornzwaag ooit een armenhuis, een scheepshelling en zelfs van 1887 tot 1909 een zuivelfabriek. Alles is inmiddels verdwenen.
Wandelend door Boornzwaag komen we voorbij de monumentale molen, gebouwd in 1782.
Deze molen had vroeger twee functies: koren-
Vanaf de omloop van de molen heeft u een prachtig uitzicht over de Langweerder Wielen. Het is zeker de moeite waard om deze molen eens te bezichtigen.
Gebouwen
Het eerste gemeentehuis van Doniawerstal stond in de Buorren. Al in 1600 werd er elke donderdag in dit gebouw rechtspraak gehouden.
Een van de rechters is omstreeks 1600, de datum is niet exact te lezen, in de kerk van Langweer begraven. Het volgende is op zijn grafsteen te lezen. Anno 16?? den ?? marti sterft den eersamen en den vroomen Broorsma dorpsrechter op Langweer.
Het gerechtsgebouw hoorde vroeger ook bij de kerk van Langweer. Uit de notulen van de vergadering gehouden op 7 februari 1755 van de kerkvoogdij wordt rekening en verantwoording gedaan en in de vergadering van 30 januari 1766 werd een overzicht geven van de kosten voor de verbouwing van de rechtkamer te Langweer.
Al wandelend onder de oude lindebomen door, komen we bij het voormalige gemeentehuis van Doniawerstal.
Voorheen stond op deze plek het slot Oasingastate gebouwd in 1627. Syts van Oasinga kocht het stuk grond aan de Wymmerts voor de som van 600 goudguldens. Syts is in Doniawerstal grietman geweest van 1619 tot 1652.
De grietenij werd in het jaar 1350 gesticht, maar 635 jaar later werd de historische gemeente Doniawerstal opgedeeld middels een gemeentelijke herindeling.
Dat de lindebomen die ons dorp sieren al zeer oud zijn, valt op te maken uit een document uit 1769 waarin staat dat de kerk al voor het onderhoud betaalde en hieruit kunnen we opmaken dat de lindebomen om de kerk en in het dorp al meer dan 240 jaar oud zijn.
Ook de bewoners van Langweer bleef de armoede niet bespaard. Op 9 april 1730 schrijft de notulist van de kerkenraad het volgende in de kerkboeken: De diaconie betaalt aan bakker Wessels uit Langweer een bedrag voor 25 broden vanaf 1730 tot 26 maart 1731. Deze broden werden bezorgd bij het gezin Jacob Hendrik Wever.
Uit de verhalen van de schrijver kunnen we opmaken dat het bij de gezinnen op de Weversstreek geen vetpot was.
Een van de belangrijkste gebouwen is de herberg De Drie Zwaantjes. Achter deze herberg stond vroeger de Waag. Het bouwjaar van deze Waag is echter niet bekend; wel is bekend dat Langweer al in 1600 een Waaggebouw rijk was en dat deze eigendom was van de kerk. Het was de kerkvoogdij die de Waag verhuurde bij strijkgeld aan de meest biedende.
Bij de verpachting was de predikant aanwezig en dat zou betekenen dat hij voor de verpachting een gebed uitsprak, want het is kwalijk aan te nemen dat hij als oproeper fungeerde.
Ook stond er in Langweer de Douma State die nog mooier en fraaier werd gebouwd dan Osinga State. Al in 1577 komt de naam Douma voor in Langweer. Douma State is in 1793 geheel vernieuwd. Het nieuwe gebouw bevatte 12 grote en kleine kamers met marmeren schoorsteenmantels. In het jaar 1787 werd geschreven dat zich in de tuin van Douma State een stuk grond bevond met grachten omgeven waarop de ‘stins [is versterking] van Janco van Douma’ stond.
Op 20 maart 1848 is de ‘Douma State’ op afbraak verkocht. Een gedeelte is opnieuw opgebouwd in Spannenburg als herberg ‘Het Wapen Van Friesland’, bij de lokale bevolking beter bekend als café Spannenburg.
Spannenburg ligt op ongeveer 5 km van Langweer en het is zeker de moeite waard om eens op de fiets te stappen, om deze prachtige woning vanaf de weg te bezichtigen.
Toeristendorp
Langweer werd vroeger beschreven als een agrarisch dorp. Veel van haar inwoners hadden hun werk en inkomen bij de boer en aanverwante bedrijven. Bij de oude haven stond de zuivelfabriek, nu herberg De Wielen en bij de ingang van de haven stonden vroeger de grasdrogerij en de olieslagerij.
Langweer is reeds lange tijd geen agrarisch dorp meer maar een toeristisch watersportdorp waar veel mensen naar toe komen om hun vakantie door te brengen.
Langweer, een dorp dat door de eeuwen heen veel veranderingen heeft ondergaan maar haar eigen identiteit heeft behouden. Zeker de moeite waart om een bezoek te brengen aan het eeuwenoude dorp Langweer.
Pieter Brinksma, Langweer
Voor een uitvoerige beschrijving van het kerkgebouw en zijn geschiedenis, zie:
www.vriendenkerkgebouwlangweer.nl
